ฎีกาภาษี การลดทุนถือเป็นรายจ่าย ในการคำนวณกำไรสุทธิได้หรือไม่

คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 5897/2550-ประชุมใหญ่

บริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด โจทก์

กรมสรรพากร จำเลย

ข้อเท็จจริง

โจทก์ถือหุ้นในบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด บริษัทดังกล่าวได้ลดทุนจดทะเบียนโดยการลดจำนวนหุ้น ทำให้จำนวนหุ้นของโจทก์ที่ ถืออยู่ในบริษัทดังกล่าว 16,119,940 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 10 บาท ลดลงไปจำนวน 5,373,313 หุ้น คิดเป็นเงิน 53,733,130 บาท โจทก์ได้นำเงินจำนวนนี้มาหักเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิ แต่เจ้าพนักงานประเมินของจำเลยเห็นว่าการลดทุนจดทะเบียนไม่ว่าจะเป็นการลดจำนวนหุ้นหรือลดมูลค่าหุ้นเข้าลักษณะเป็นค่าของทรัพย์สินที่ตีราคาต่ำลงตามมาตรา 65 ตรี (17) แห่งประมวลรัษฎากร โจทก์จึงนำผลเสียหายจากการลดทุนโดยการลดจำนวนหุ้นดังกล่าวมาถือเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิไม่ได้จนกว่าจะมีการขายหุ้นดังกล่าว

โจทก์อุทธรณ์การประเมินต่อคณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์

คณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์มี คำวินิจฉัยให้ยกอุทธรณ์

โจทก์อุทธรณ์ต่อศาลภาษีอากรกลาง

ศาลภาษีอากรกลางพิพากษาให้เพิกถอนการประเมินของเจ้าพนักงานประเมิน และคำวินิจฉัยอุทธรณ์ของคณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์

จำเลยอุทธรณ์ต่อศาลฎีกา

คำวินิจฉัยศาลฎีกา

ศาลฎีกาแผนกคดีภาษีอากรวินิจฉัยว่า มีปัญหาต้องวินิจฉัยตามอุทธรณ์ของจำเลยว่า การที่บริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด ลดทุนของบริษัทลงซึ่งเป็นผลให้จำนวนหุ้นของโจทก์ที่ถือ อยู่ในบริษัทดังกล่าว 16,119,940 หุ้น มูลค่า หุ้นละ 10 บาท ลดลงไปจำนวน 5,373,313 หุ้น คิดเป็นเงิน 53,733,130 บาทนั้น โจทก์มีสิทธิ นำเงิน 53,733,130 บาท ดังกล่าวมาหักเป็น รายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิได้หรือไม่

ศาลฎีกาโดยมติที่ประชุมใหญ่เห็นว่า ที่ประมวลรัษฎากร มาตรา 65 ตรี บัญญัติว่า "รายการต่อไปนี้ ไม่ให้ถือเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิ...(17) ค่าของทรัพย์สินนอก จากสินค้าที่ตีราคาต่ำลง ทั้งนี้ ภายใต้บังคับมาตรา 65 ทวิ..." มีเจตนารมณ์ห้ามบริษัท หรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลนำมูลค่าของทรัพย์สินที่มีการตีราคาต่ำลงมาหักเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิ เนื่องจากมูลค่าของทรัพย์สินที่มีการตีราคาต่ำลงนั้นยังมิใช่รายจ่ายที่เกิดขึ้นจริงของบริษัทหรืห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลนั้น ในกรณีนี้รายจ่ายจะเกิดขึ้นจริงก็ต่อเมื่อมีการขายทรัพย์สินดังกล่าวไปแล้วได้มูลค่าต่ำกว่ามูลค่าที่ลงทุนซื้อทรัพย์สินนั้นมา

เมื่อคดีนี้ข้อเท็จจริงได้ความว่า โจทก์ซื้อ หุ้นโดยถือไว้ในลักษณะทรัพย์สินเพื่อรับผลประโยชน์จากเงินปันผลจำนวน 16,119,940 หุ้น ในราคาตามมูลค่าหุ้น หุ้นละ 10 บาท โจทก์จึง มีมูลค่าทรัพย์สินในกรณีนี้คิดเป็นเงินจำนวน 161,199,400 บาท การลดทุนของบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด มีผลเพียงทำให้มูลค่าหุ้นรวมของโจทก์ลดลงตามสัดส่วนที่มีการลดมูลค่าหุ้น หรือลดจำนวนหุ้นซึ่งเป็นผลให้มูลค่าทั้งสิ้นของเงินลงทุนในหุ้นอันเป็นทรัพย์สินของโจทก์มีมูลค่าลดลง ดังนั้น การลดจำนวนหุ้นของบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด ซึ่งทำให้จำนวนหุ้นที่โจทก์ถืออยู่ลดลงนี้จะถือเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิได้ต่อเมื่อมีการขายหุ้นส่วนที่เหลือจากการลดจำนวนหุ้นดังกล่าวไปทั้งหมด ผลขาดทุนจากการขายหุ้นดังกล่าวจึงจะถือเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิได้

เมื่อโจทก์ยังมิได้ขายหุ้นในส่วนที่เหลือจากการลดจำนวนหุ้นไปทั้งหมด จึงถือว่ายังไม่มีรายจ่ายที่เกิดขึ้นจริงของทรัพย์สินดังกล่าวที่จะนำมาหักเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิได้ การลดจำนวนหุ้นของบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด ตามกรณีพิพาทจึงเข้าลักษณะเป็น "ค่าของทรัพย์สินนอกจากสินค้าที่ตีราคาต่ำลง" ตามประมวลรัษฎากร มาตรา 65 ตรี (17) ซึ่งต้องห้ามมิให้นำไปคำนวณกำไรสุทธิและขาดทุนสุทธิตามประมวลรัษฎากร มาตรา 65 ทวิ (1)

ที่โจทก์อ้างในคำแก้อุทธรณ์ว่า การลดทุนโดยการลดจำนวนหุ้นมีผลทำให้หุ้นของโจทก์จำนวนหนึ่งหายไปไม่เหมือนกับการลดมูลค่าหุ้น หุ้นที่หายไปนั้นไม่มีทางได้กลับคืนมาจึงไม่มีหุ้นเหลืออยู่ให้ขายในอนาคต ถือได้ว่าเกิดผลเสียหายแก่โจทก์ เพราะโจทก์ไม่ได้รับการคืนเงิน ตามมูลค่าหุ้นในจำนวนหุ้นที่หายไปเนื่องจากการลดทุน จึงเป็นทรัพย์สินที่สูญหายไปโดยสิ้นเชิง และโจทก์ไม่อาจเสียหายมากขึ้นหรือน้อยลงเนื่องจากการลดทุนอีก เพราะไม่มีหุ้นจำนวนที่หายไปให้ขายในอนาคตอย่างเช่นการลดทุนโดยการลดมูลค่าหุ้น ผลเสียหายที่เกิดขึ้นจึงมีความแน่นอนและกำหนดจำนวนได้แน่นอน โดยผลเสียหายจะเท่ากับมูลค่าของหุ้นตามจำนวนที่ลดลงเพราะการลดทุนดังกล่าว

เห็นว่า การลดทุนของบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด ไม่ว่าจะเป็นการลดมูลค่าหุ้นแต่ละหุ้นให้ต่ำลงหรือลดจำนวนหุ้นที่มีอยู่ให้น้อยลงเพื่อนำไปลดผลขาดทุนสะสมของบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด ไม่มีผลกระทบต่อสัดส่วนการถือหุ้นของโจทก์ในบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด แต่อย่างใด แต่เป็นเพียงการลดทุนจดทะเบียนของบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด ที่ได้จดทะเบียนไว้เท่านั้น และแม้การลดจำนวนหุ้น ให้น้อยลงมีผลทำให้หุ้นของโจทก์ในบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด จำนวนหนึ่งหายไปก็ตาม แต่ก็ไม่ได้ทำให้มูลค่าทั้งสิ้นของเงินลงทุนในหุ้นของบริษัท ล. (ประเทศไทย) จำกัด อันเป็นทรัพย์สินของโจทก์สูญหายไปทั้งหมดหรือสูญหายไปโดยสิ้นเชิง โจทก์ในฐานะผู้ถือหุ้นอาจเสียหายมากขึ้นหรือไม่เสียหายเลยเนื่องจากการลดหุ้นก็ได้ เพราะโจทก์ยังมีจำนวนหุ้นที่เหลืออยู่จากการลงทุนให้ขายได้ในอนาคตเช่นเดียวกับการลดทุนโดยลดมูลค่าหุ้น ผลเสียหายที่เกิดขึ้นสำหรับการลดทุนโดยลดจำนวนหุ้นจึงยังไม่มีความแน่นอนและไม่อาจกำหนดจำนวนได้แน่นอน เนื่องจากต้องพิจารณามูลค่าทั้งสิ้นของเงินลงทุนในหุ้นซึ่งเป็นทรัพย์สินอันเดียวกันโดยไม่ได้พิจารณาที่หุ้นแต่ละหุ้น

และที่โจทก์ยกขึ้นเปรียบเทียบในคำแก้อุทธรณ์ว่า กรณีบริษัทได้เข้าซื้อหุ้นในบริษัทอื่น ต่อมาบริษัทนั้นประสบภาวะขาดทุนและได้เลิกกิจการไป บริษัทก็สามารถนำผลเสียหายจากการลงทุนมาถือเป็นรายจ่ายได้ เนื่องจากบริษัทไม่อาจได้รับเงินคืนตามมูลค่าหุ้นที่ลงทุนไปนั้น เป็นเรื่องที่บริษัทอื่นประสบภาวะขาดทุน จนเลิกกิจการโดยไม่สามารถหารายได้ได้อีกต่อไป กรณีนี้ถือได้ว่าหุ้นในบริษัทอื่นที่บริษัทนั้นถืออยู่ไม่มีมูลค่าที่จะขายได้โดยสิ้นเชิง การขาดทุนจากการถือหุ้นดังกล่าวไว้จึงถือเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิได้ ผิดกับกรณีของโจทก์ที่ผลเสียหายเนื่องจากการลงทุนที่ถูกลดจำนวนหุ้นนั้น โจทก์อาจได้รับกลับคืนมาเมื่อมีการขายหุ้นในส่วนที่เหลือนั้นไป

ที่โจทก์อ้างว่า การลดทุนโดยลดจำนวนหุ้นเพื่อล้างผลขาดทุนสะสมถือได้ว่าเกิดความเสียหายต่อโจทก์ ซึ่งเป็นผู้ถือหุ้นแล้วและเป็นผลเสียหายที่โจทก์ไม่อาจได้รับกลับคืนมาจึงฟังไม่ขึ้น การประเมินของเจ้าพนักงานประเมินและคำวินิจฉัยของคณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์ชอบด้วยกฎหมายแล้ว ที่ศาลภาษีอากรกลางพิพากษาให้เพิกถอนการประเมินของเจ้าพนักงานประเมินและคำวินิจฉัยอุทธรณ์ของคณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์นั้น ศาลฎีกาแผนกคดีภาษีอากรไม่เห็นพ้องด้วย อุทธรณ์ของจำเลยฟังขึ้น

พิพากษากลับ ให้ยกฟ้องโจทก์

ข้อคิดเห็น

การลดทุนของบริษัทไม่ว่าจะเป็นการลดจำนวนหุ้นหรือลดมูลค่าหุ้นมีผลทำให้มูลค่าเงินลงทุนของผู้ถือหุ้นในบริษัทนั้นลดลง มูลค่าเงินลงทุนที่ลดลงถือเป็นผลเสียหายที่ผู้ถือหุ้นได้รับ ผลเสียหายที่ผู้ถือหุ้นได้รับจะถือเป็นรายจ่ายต้องห้ามในการคำนวณกำไรสุทธิหรือขาดทุนสุทธิตามมาตรา 65 ตรี (12) แห่งประมวลรัษฎากร ต่อเมื่อเป็นผลเสียหายอันอาจได้รับกลับคืนเนื่องจากการประกันหรือสัญญาคุ้มกันใดๆ ฉะนั้น หากผู้ถือหุ้นไม่ได้ทำประกันภัยในผลเสียหายจากการลดทุนของบริษัทที่ตนถือหุ้นอยู่ ผลเสียหายที่ผู้ถือหุ้นได้รับจากการลดทุนน่าจะถือเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิหรือขาดทุนสุทธิได้ แต่ก็มีข้อโต้แย้งว่าผลเสียหายที่ได้รับยังมีจำนวนไม่แน่นอน เพราะจำนวนหุ้นที่เหลืออยู่หากขายได้ในอนาคตอาจมีกำไรจนทำให้ไม่มีผลเสียหายหรือมีผลเสียหายน้อยลงก็ได้ จึงควรจะถือว่ามีผลเสียหายแน่นอนเมื่อมีการขายหุ้นที่เหลืออยู่แล้วขาดทุนเท่านั้น เมื่อผลเสียหายที่ได้รับยังมีจำนวนไม่แน่นอนในขณะที่มีการลดทุน จึงไม่อาจถือเป็นรายจ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิหรือขาดทุนสุทธิได้

ค่าของทรัพย์สินที่ตีราคาต่ำลงที่จะถือเป็นรายจ่ายต้องห้ามในการคำนวณกำไรสุทธิหรือขาดทุนสุทธิตามมาตรา 65 ตรี (17) แห่งประมวลรัษฎากรนั้น น่าจะเป็นกรณีที่บริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลซึ่งเป็นเจ้าของทรัพย์สิน เป็นผู้ตีราคาทรัพย์สินให้ต่ำลงเอง จึงจะถือเป็นรายจ่ายต้องห้ามดังกล่าว ทั้งนี้เพื่อมิให้มีการตีราคาทรัพย์สินให้ต่ำลงตามอำเภอใจเพื่อให้เสียภาษีน้อยลง การลดทุนของบริษัทเป็นการกระทำของบริษัท มูลค่าเงินลงทุนในหุ้นที่ลดลงจึงมิได้เกิดจากการที่ผู้ถือหุ้นตีราคาหุ้นอันเป็นทรัพย์สินให้ต่ำลงเอง มูลค่าเงินลงทุนที่ลดลงจึงไม่น่าจะเป็นรายจ่ายต้องห้ามในการคำนวณกำไรสุทธิหรือขาดทุนสุทธิตามมาตรา 65 ตรี (17) ดังกล่าว อย่างไรก็ดี ถ้าการลดทุนนั้นผู้ถือหุ้นใดลงมติเห็นด้วยก็น่าจะถือเป็นรายจ่ายต้องห้ามตามมาตรา 65 ตรี (17) ได้ เพราะเป็นผู้ตีราคาหุ้นซึ่งถือเป็นทรัพย์สินของตนให้ต่ำลงเอง

คดีนี้บริษัทโจทก์ได้ถือหุ้นในบริษัทที่ลดทุน หากข้อเท็จจริงปรากฏว่า บริษัทโจทก์ได้ลงมติเห็นชอบในการลดทุน มูลค่าเงินลงทุนที่ลดลงจากการลดทุนของบริษัทดังกล่าวก็น่าจะถือเป็นรายจ่ายต้องห้ามตามมาตรา 65 ตรี (17) แต่ถ้าบริษัทโจทก์ไม่ได้ลงมติเห็นชอบในการลดทุน มูลค่าเงินลงทุนที่ลดลงจากการลดทุนของบริษัทดังกล่าวก็ไม่น่าจะถือเป็นรายจ่ายต้องห้ามตามมาตรา 65 ตรี (17) ฉะนั้น มูลค่าเงินลงทุนที่ ลดลงเนื่องจากการลดทุนจะถือเป็นรายจ่าย ต้องห้ามตามมาตรา 65 ตรี (17) หรือไม่ จึงน่าจะพิจารณาจากข้อเท็จจริงเป็นเรื่องๆ ไป ดังนั้น การนำมาตรา 65 ตรี (17) มาใช้ในการวินิจฉัยคดีนี้จึงยังมีข้อโต้แย้งอยู่

โดย : ชัยสิทธิ์ ตราชูธรรม และ ดุลยลักษณ์ ตราชูธรรม  ที่มา : สรรพากรสาส์น ฉบับเดือน มีนาคม 2552